Darknet – bu internetning maxfiy qismi bo‘lib, oddiy qidiruv tizimlaridan yashiringan va Chrome yoki Firefox kabi standart brauzerlar orqali kira olmaydigan joydir. Ko‘pchilik Darknetni "internetning qorong‘i tomoni" deb ataydi, chunki unga kirish uchun maxsus dasturlar, anonim tarmoqlar va alohida bilimlar talab etiladi. Oddiy internetdan farqli o‘laroq, Darknet foydalanuvchilarga ko‘proq maxfiylik imkoniyatini beradi. Bu ham yaxshi, ham yomon jihat bo‘lishi mumkin, chunki uni ham qonuniy, ham noqonuniy maqsadlarda ishlatishadi.

Darknetning asosiy xususiyatlari:

1. Maxfiylik. Darknetdagi foydalanuvchilar va saytlar o‘z shaxsiy ma’lumotlarini yaxshi himoya qiladi.

2. Qidiruv tizimlaridan yashirin. Qidiruv tizimlarining ko‘pchiligi Darknetdagi saytlarni indekslamaydi.

3. Maxsus kirish. Darknetga kirish uchun Tor kabi maxsus vositalar talab etiladi.

Tor nima?

Tor – bu internetda anonim bo‘lib qolishga yordam beradigan dastur va tarmoqdir. Tor so‘zi The Onion Router iborasining qisqartmasi bo‘lib, uni "Piyoz Marshrutizatori" deb tarjima qilish mumkin. Piyoz tuzilmasi – bu ma’lumotlarni ko‘p qatlamli himoya qilishni ta’riflovchi metafora. Siz Tor’dan foydalanganingizda, ma’lumotlaringiz bir nechta oraliq serverlar (tugunlar) orqali o‘tadi va har bir tugun "qavatni yechadi" – ma’lumotlarni shifrlaydi va himoya qiladi. Natijada hech kim ma’lumotning manbasini kuzatib bora olmaydi.

Tor qanday ishlaydi:

1. Tugunlar orqali marshrutlash. Tor orqali yuborgan so‘rovingiz bir nechta tugunlardan o‘tadi va har bir tugun ma’lumotlarni qisman yashiradi yoki shifrlaydi.

2. Foydalanuvchi anonimligi. Oxirgi manzil sayt sizning IP-manzilingiz va boshqa ma’lumotlarni ko‘ra olmaydi, bu sizni kuzatuvdan himoya qiladi.

3. .onion saytlar. Tor tarmog‘ida .onion bilan tugaydigan domenli saytlar mavjud. Bu saytlar faqat Tor orqali kirish mumkin bo‘lgan Darknetning bir qismidir.

Darknet va Tordan nima maqsadda foydalaniladi?

1. Maxfiy aloqa. Jurnalistlar, faollar va inson huquqlarini himoya qiluvchilar, ayniqsa so‘z erkinligi cheklangan davlatlarda, xavfsiz muloqot uchun Tordan foydalanadi.

2. Onlayn bozorlar.Darknetda turli xil mahsulotlar, jumladan, oddiy internetda taqiqlangan narsalarni sotadigan bozorlar mavjud.

3. Forumlar va bloglar. Ko‘pchilik Darknetdan muloqot va maxfiy ma’lumotlar almashinuvi uchun foydalanadi.

Darknet va Torning ijobiy va salbiy tomonlari

Ijobiy tomonlari:

- Yaxshi maxfiylik.

- Senzuradan himoya.

- Xavfli sharoitlarda xavfsiz aloqada bo‘lish imkoniyati.

Salbiy tomonlari:

- Noqonuniy faoliyat imkoniyati.

- Foydalanuvchilarni himoya qiladigan qonun-qoidalar yo‘qligi.

- Firibgarlik va aldov xavfi.

Xulosa

Darknet va Tor – bu turli maqsadlarda ishlatiladigan vositalardir. Ular shaxsiy ma’lumotlarni himoya qilish va so‘z erkinligini ta’minlash imkonini beradi, lekin ularning noqonuniy operatsiyalar uchun ishlatilishi ham mumkin. Ularni ishlatish yoki ishlatmaslik – bu har bir kishining shaxsiy qarori, lekin internetda xavfsizlik har doim foydalanuvchining o‘z javobgarligidadir.