Markazlashtirilmagan birja (DEX, markazlashmagan birja) - bu blokcheyn asosida ishlaydigan, foydalanuvchilarning mablag'lari va shaxsiy ma'lumotlarini o'z serverlarida saqlamaydigan faqat sotib olish yoki sotish buyurtmalari bo'yicha ishlaydigan birja.

Bunday platformalarda savdo to'g'ridan-to'g'ri ishtirokchilar o'rtasida (peer-to-peer) hech qanday moliyaviy vositachilarsiz amalga oshiriladi.

Markazlashmagan va markazlashgan birjalar nimasi bilan farq qiladi?

Markazlashtirilgan birjalar foyda olishga yo'naltirilgan ma'lum bir kompaniya yoki shaxs tomonidan boshqariladi. Birjalarni boshqarish foydalanuvchi ma'lumotlari va savdo haqidagi ma'lumotlarni himoya qilish, platformaning ishlashini to'liq nazorat qilishga javobgar.

Markazlashtirilmagan birjalar muhim qarorlarni qabul qilish jarayonida platforma ishtirokchilarining ishtiroki bilan avtomatik yoki yarim avtomatik tarzda boshqariladi.

Bunday platformalar ishtirokchilar oʻrtasida toʻgʻridan-toʻgʻri oʻzaro taʼsir oʻtkazishning texnik imkoniyatini taʼminlaydi va barcha (yoki deyarli barchasini) maʼlumotlarni saqlash va qayta ishlash uchun blokcheyndan foydalanadi.

Markazlashmagan birjalarning  avzalliklari

• Markazlashmagan birjada barcha aktivlar va ma'lumotlarga kirish mumkin bo'lgan yagona kirish nuqtasi yo'q, bu xakerlarning ishini murakkablashtiradi;

• Markazlashmagan birjada shaxsiy hisoblar mavjud emas, hech qanday tekshirish talab qilinmaydi va hatto elektron pochta xabarini taqdim etishingiz ham shart emas, shuning uchun hech kim foydalanuvchilarning shaxsiy ma'lumotlaridan foydalana olmaydi yoki o'g'irlay olmaydi;

  
  
  
  

• Markazlashmagan birja ichidagi narxlarni manipulyatsiya qilishdan manfaatdor boshqaruv yo'q;

• Birja taqsimlangan tizimga ega bo'lganligi sababli, rasmiylar uni yopish yoki hisobingizni muzlatib qo'yishi mumkin emas.

Shunday qilib, markazlashtirilmagan birjalar foydalanuvchilarga o'z mablag'lari, ilovalari hamda ma'lumotlari ustidan to'liq nazoratni beradi va ularning harakatlari uchun javobgarlikni olmaydi.

Markazlashmagan birjalarning  kamchiliklari

Markazlashtirilmagan birjalarning bir xil arxitekturasi va foydalanuvchilarning o'z mablag'lari ustidan to'liq nazorati bir qator qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi:

• Markazlashmagan birjalar odatda markazlashtirilgan platformalarga nisbatan kichikroq likvidlik puliga ega;

• Markazlashmagan birja, ta'rifiga ko'ra, tranzaksiyalar yoki foydalanuvchi hisoblariga ta'sir ko'rsatadigan qo'llab-quvvatlash xizmatiga ega bo'lishi mumkin emas;

• Ko'pgina markazlashtirilmagan birjalar aqlli shartnomalar bilan boshqarilganligi sababli, aqlli shartnomalar bilan o'zaro aloqada bo'lmagan kriptovalyutalar ularda sotilmaydi.

Yuqorida tavsiflangan qiyinchiliklarga asoslanib, markazlashtirilmagan birjalar markazlashtirilganlarga qaraganda ancha ishonchli va xavfsizroqdir, ammo ular qo'llab-quvvatlash bilan bog'lanish va pulni qaytarishni talab qilish imkoniyatisiz o'z harakatlari uchun to'liq javobgarlikni o'z zimmasiga olishga tayyor bo'lgan tajribali foydalanuvchilar uchun ko'proq mos keladi.