Agar siz kriptoaktivlarga qiziqsangiz, Stock-to-Flow (S2F) modeli haqida eshitgansiz. Bu model bitkoin narxini uning cheklanganligi asosida bashorat qilishga uringan eng mashhur yondashuvlardan biri edi. Dastlab u juda aniq ko‘ringan — lekin hozir uni ko‘pchilik ishlamay qolgan model deb atamoqda. Nima o‘zgardi? Stock-to-Flow modeli nima?

S2F — bu aslida oltin, kumush kabi kamyob resurslar bozoridan olingan model. U hozirgi zaxiralarni hozirgi ishlab chiqarish sur’atlari bilan to‘ldirish uchun nechta yil kerak bo‘lishini ko‘rsatadi. Formulasi juda oddiy:

Stock / Flow, bu yerda:

Stock — muomaladagi mavjud zaxira (bitkoin holatida — qazib olingan BTC miqdori),

Flow — bir yilda ishlab chiqariladigan (qazib olinadigan) miqdor.

Ko‘rsatkich qanchalik yuqori bo‘lsa, resurs shunchalik kamyob hisoblanadi. Oltinning S2F ko‘rsatkichi juda yuqori — taxminan 60. Bitkoinda esa bu ko‘rsatkich har 4 yilda bir marta bo‘ladigan halving tufayli oshib boradi.

Nega model mashhur bo‘ldi?

2019-yilda PlanB laqabli anonim tahlilchi ushbu modelni bitkoinga tadbiq etdi. U bitkoin narxi aynan shu modelga ergashadi deb da’vo qildi va 2020-yildagi halvingdan keyin BTC narxi $100,000 ga yetishini bashorat qildi.

O‘sha paytda model haqiqatga o‘xshardi: 2020-yilgacha BTC narxi chindan ham modelga mos harakat qilgan edi. Bu modelni juda mashhur qildi, ayniqsa, uzoq muddatli investorlar orasida.

Nega endi tanqid qilinmoqda?

2020-yilgi halvingdan keyin bashoratlar amalga oshmadi: BTC $100K ga chiqmadi, hatto 2022-yilda $20K dan pastga tushdi. Shundan so‘ng tanqidlar boshlandi:

1. Makroiqtisodiy faktorlarni inkor etadi. Model foiz stavkalari, inflyatsiya, inqirozlar yoki investorlar xatti-harakatlarini hisobga olmaydi.

2. Soddalashtirilgan yondashuv. Modelda kamyoblik narxni oshiradi deb taxmin qilinadi, lekin bozorda talab, regulyatsiya va kayfiyatlar ham muhim rol o‘ynaydi.

3. Orqaga qarab moslashtirish. Tanqidchilarga ko‘ra, model faqat eski ma’lumotlarga moslashtirilgan va kelajakni to‘g‘ri bashorat qila olmaydi.

4. Haddan tashqari jasur bashoratlar. Bashoratlar o‘zini oqlamaganida, modelga bo‘lgan ishonch keskin tushdi. Hatto PlanB ham keyinchalik «model ishdan chiqdi» deb tan oldi.

Xulosa

Stock-to-Flow — bu qiziqarli, ammo bahsli model. U bitkoinning kamyobligini tushuntirishda foydali bo‘lgan, lekin uni aniq narx prognozi sifatida qabul qilish noto‘g‘ri bo‘lib chiqdi. Bozorlar bu oddiy formulalardan ancha murakkab. S2F modeli kripto tahlili tarixida o‘z izini qoldirdi, lekin bugungi investorlar uni faqat tarixiy misol sifatida ko‘rmoqda.